Poljoprivreda u Derventi (2021–2025) – statistički pregled i analize
Biljna proizvodnja
Grad Derventa ima oko 34.803 ha obrađenog poljoprivrednog zemljišta (57% oranice, 7% pašnjaci, 5% voćnjaci).
Ključna grana je ratarstvo: od 15.280 ha pod ratarsko-povrtlarskim kulturama, žitarice zauzimaju ~11.430 ha (kukuruz ~7.000 ha, pšenica ~2.330 ha, ostale žitarice ~2.100 ha).
Uljarice (soja, suncokret, uljana repica) se gaje na ~700 ha, a krmno bilje na ~2.300 ha. Povrćarska proizvodnja raste iz godine u godinu – oko 850 ha pod povrćem (krompir, pasulj, paprika, paradajiz), pri čemu se znatno širi plastenička proizvodnja zbog kvalitetnijih prinosa i cjelogodišnje proizvodnje. Voćnjaci u Derventi obuhvataju oko 2.454 ha (pretežno šljiva, zatim lješnjak, jabuka, kruška); u posljednjih nekoliko godina zasađeno je oko 100 ha novih zasada šljive i lješnjaka. U biljnim kulturama sve se više uvode ljekovite i aromatične biljne vrste (industrijsko bilje) te obnavljaju zasadi, uz podršku subvencijama. Postepeno raste organska biljna proizvodnja.
Stočarska proizvodnja i peradarstvo
Stočarstvo je važno za razvoj Dervente.
Govedarstvo je najzastupljenije: prema podacima, na području opštine ima oko 1200 muznih krava, a godišnji otkup svježeg mlijeka iznosi ~5 miliona litara. Najveći otkupljivač mlijeka je mljekara „Mlijeko-produkt“ iz Kozarske Dubice. Glavna pasmina goveda je simentalac (oko 80% stoke), uz holštajn i druge mješance.
Svinjogojstvo je manje ekstenzivno; prenosna populacija iznosi oko 14.000 grla u reprodukciji i priplodu, uglavnom za vlastite potrebe proizvođača.
Preradarstvo je razvijeno: više od 30 farmi za tov pilića, s ukupnim kapacitetom ~400.000 komada po turnusu, godišnje se proizvede preko 5.000 tona pilićeg mesa. Proizvođači peradi svoj proizvod plasiraju na tržište BiH, ali i izvoze u susjedne zemlje, često putem ugovorenih količina.
Ovčarstvo raste, trenutno ima oko 20 poljoprivrednih proizvođača čije osnovno stado broji više od 50 komada grla.
Pčelarstvo je već stabilno, na području Dervente djeluje oko 10.000 košnica, s proizvodnjom oko 150 tona meda godišnje.
Mljekarska industrija i otkup mlijeka
Mlijeko proizvedeno na gazdinstvima Dervente uglavnom se otkupljuje od regionalnih mljekara. Kako je navedeno, najveći otkupljivač je „Mlijeko-produkt“ iz Kozarske Dubice (Republika Srpska). Mnoge farme redovno dostavljaju mlijeko ovoj industriji, a manji dio poljoprivrednih proizvođača mlijeko prodaje /prerađuje na vlastitim farmama.
Subvencije, podrške i politike
- Lokalni podsticaji: Grad Derventa svake godine planira sredstva za subvencionisanje poljoprivrede. Na primjer, za 2025. planirano je 485.000 KM iz gradskog budžeta za podsticaje razvoja sela i poljoprivrede. Između 2004. i 2020. lokalni budžet je izdvojio ukupno 4,1 miliona KM za podsticaje, a entitetski nivo 25,3 miliona KM. U 2024. godini iz budžeta Grada Derventa je isplaćeno 472.666,80 KM na ime podsticaja poljoprivredne proizvodnje. U istom periodu iz budžeta Republike Sepske je isplaćeno 5.226.691,74KM. Podsticajima se nastoji povećati produktivnost i obim proizvodnje u svim ovim oblastima.
- RS programi i APIF: Poljoprivrednici iz Dervente (kao i ostali u RS) ostvaruju podršku putem Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede RS i različitih programa koji su u saradnji sa Ministarstvom. Na entitetskom nivou postoje i postojali su posebni programi za mehanizaciju . Npr u 2024. godini Ministarstvo je raspisalo konkurs za nabavku traktora marke „Belarus“ (78–140 KS) uz 60% subvencije od vrijednosti traktora, namijenjen posebno mladim poljoprivrednicima (do 40 godina) koji nisu ranije koristili tu olakšicu. U 2023. i 2024. godini radio je program saradnje sa Vladom Mađarske oko nabavke mađarske opreme i mehanizacije namjenjen registrovanim poljoprivrednim proizvođačima u Republici Srpskoj.
Registracija poljoprivrednika
Prema podacima Odjeljenja za privredu i društvenih djelatnosti grada Derventa, na kraju 2024. registrovano je 616 preduzetnika na području grada (što je 7,7% više nego 2023). Pored toga, sva porodična poljoprivredna gazdinstva (ratarska ili stočarska) moraju se upisati u APIF-ov registar gazdinstava, kako bi bila podobna za subvencije i druge vrste državne podrške. APIF redovno objavljuje obavještenja o rokovima i uslovima upisa u registar gazdinstava.
Tržište i plasman proizvoda
Poljoprivredni proizvodi Dervente plasiraju se prvenstveno na lokalne i entitetske pijace i tržnice, kao i putem direktnih otkupa prerađivača. Većina svežeg povrća i voća koristi se na domaćem tržištu i za vlastitu potrošnju. Pčelarski proizvodi (med, vosak) plasiraju se lokalno i u susjedne opštine. Značajan dio proizvodnje mesa (peradi i tovnih bikova) izvozi se van BiH – proizvođači peradi iz Dervente sarađuju i sa firmama u regionu pod ugovorenom proizvodnjom, omogućavajući stabilan izvoz i širu distribuciju.
Domaći prerađivači iz RS i BiH (prije svega mljekare) preuzimaju velike količine lokalnih sirovina.
Edukacija i savjetodavne usluge
Na području Dervente radi Stručna i tehnička škola u okviru koje učenici mogu pohađati u odjeljenjima poljoprivreda i prerada hrane (poljoprivredni i veterinarski tehničar).
Poljoprivrednici imaju podršku kroz entitetske institucije: Ministarstvo poljoprivrede RS (Resor za pružanje stručnih usluga u poljoprivredi). Veterinarske službe (javne i privatne) takođe pružaju edukativnu podršku stočarima.
Od udruženja najveću snagu imaju dva udruženja pčelara: Udruženje pčelara LIPA i Udruženje pčelara ZLATNA PČELA.
Tabelarni prikaz ključnih pokazatelja:
Godina | Broj poljoprivrednih preduzeća (upravna statistika) | Broj zaposlenih u poljoprivredi (31.12.) |
2021 | 13 derventa.ba | 114 derventa.ba |
2022 | 124 derventa.ba | |
2023 | 128 derventa.ba | |
2024 | 131 derventa.ba |
Izvori podataka su Agencija za agrarna plaćanja (APIF), Republički zavod za statistiku RS, Ministarstvo poljoprivrede RS i lokalna uprava.
Podaci su ažurirani na osnovu službenih izvora do 2024. godine.
Poljoprivreda u Derventi (2021–2025) – statistički pregled i analize
Biljna proizvodnja
Grad Derventa ima oko 34.803 ha obrađenog poljoprivrednog zemljišta (57% oranice, 7% pašnjaci, 5% voćnjaci).
Ključna grana je ratarstvo: od 15.280 ha pod ratarsko-povrtlarskim kulturama, žitarice zauzimaju ~11.430 ha (kukuruz ~7.000 ha, pšenica ~2.330 ha, ostale žitarice ~2.100 ha).
Uljarice (soja, suncokret, uljana repica) se gaje na ~700 ha, a krmno bilje na ~2.300 ha. Povrćarska proizvodnja raste iz godine u godinu – oko 850 ha pod povrćem (krompir, pasulj, paprika, paradajiz), pri čemu se znatno širi plastenička proizvodnja zbog kvalitetnijih prinosa i cjelogodišnje proizvodnje. Voćnjaci u Derventi obuhvataju oko 2.454 ha (pretežno šljiva, zatim lješnjak, jabuka, kruška); u posljednjih nekoliko godina zasađeno je oko 100 ha novih zasada šljive i lješnjaka. U biljnim kulturama sve se više uvode ljekovite i aromatične biljne vrste (industrijsko bilje) te obnavljaju zasadi, uz podršku subvencijama. Postepeno raste organska biljna proizvodnja.
Stočarska proizvodnja i peradarstvo
Stočarstvo je važno za razvoj Dervente.
Govedarstvo je najzastupljenije: prema podacima, na području opštine ima oko 1200 muznih krava, a godišnji otkup svježeg mlijeka iznosi ~5 miliona litara. Najveći otkupljivač mlijeka je mljekara „Mlijeko-produkt“ iz Kozarske Dubice. Glavna pasmina goveda je simentalac (oko 80% stoke), uz holštajn i druge mješance.
Svinjogojstvo je manje ekstenzivno; prenosna populacija iznosi oko 14.000 grla u reprodukciji i priplodu, uglavnom za vlastite potrebe proizvođača.
Preradarstvo je razvijeno: više od 30 farmi za tov pilića, s ukupnim kapacitetom ~400.000 komada po turnusu, godišnje se proizvede preko 5.000 tona pilićeg mesa. Proizvođači peradi svoj proizvod plasiraju na tržište BiH, ali i izvoze u susjedne zemlje, često putem ugovorenih količina.
Ovčarstvo raste, trenutno ima oko 20 poljoprivrednih proizvođača čije osnovno stado broji više od 50 komada grla.
Pčelarstvo je već stabilno, na području Dervente djeluje oko 10.000 košnica, s proizvodnjom oko 150 tona meda godišnje.
Mljekarska industrija i otkup mlijeka
Mlijeko proizvedeno na gazdinstvima Dervente uglavnom se otkupljuje od regionalnih mljekara. Kako je navedeno, najveći otkupljivač je „Mlijeko-produkt“ iz Kozarske Dubice (Republika Srpska). Mnoge farme redovno dostavljaju mlijeko ovoj industriji, a manji dio poljoprivrednih proizvođača mlijeko prodaje /prerađuje na vlastitim farmama.
Subvencije, podrške i politike
- Lokalni podsticaji: Grad Derventa svake godine planira sredstva za subvencionisanje poljoprivrede. Na primjer, za 2025. planirano je 485.000 KM iz gradskog budžeta za podsticaje razvoja sela i poljoprivrede. Između 2004. i 2020. lokalni budžet je izdvojio ukupno 4,1 miliona KM za podsticaje, a entitetski nivo 25,3 miliona KM. U 2024. godini iz budžeta Grada Derventa je isplaćeno 472.666,80 KM na ime podsticaja poljoprivredne proizvodnje. U istom periodu iz budžeta Republike Sepske je isplaćeno 5.226.691,74KM. Podsticajima se nastoji povećati produktivnost i obim proizvodnje u svim ovim oblastima.
- RS programi i APIF: Poljoprivrednici iz Dervente (kao i ostali u RS) ostvaruju podršku putem Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede RS i različitih programa koji su u saradnji sa Ministarstvom. Na entitetskom nivou postoje i postojali su posebni programi za mehanizaciju . Npr u 2024. godini Ministarstvo je raspisalo konkurs za nabavku traktora marke „Belarus“ (78–140 KS) uz 60% subvencije od vrijednosti traktora, namijenjen posebno mladim poljoprivrednicima (do 40 godina) koji nisu ranije koristili tu olakšicu. U 2023. i 2024. godini radio je program saradnje sa Vladom Mađarske oko nabavke mađarske opreme i mehanizacije namjenjen registrovanim poljoprivrednim proizvođačima u Republici Srpskoj.
Registracija gazdinstava i preduzetnika
Prema podacima Odjeljenja za privredu i društvenih djelatnosti grada Derventa, na kraju 2024. registrovano je 616 preduzetnika na području grada (što je 7,7% više nego 2023) derventa.ba. (Primjerice, 572 preduzetnika je bilo registrovano na kraju 2023. derventa.ba.) Većina njih posluje u raznim djelatnostima, a manji broj se bavi poljoprivredom. Pored toga, sva porodična poljoprivredna gazdinstva (ratarska ili stočarska) moraju se upisati u APIF-ov registar gazdinstava, kako bi bila podobna za subvencije i druge vrste državne podrške. APIF redovno objavljuje obavještenja o rokovima i uslovima upisa u registar gazdinstava.
Infrastruktura i mehanizacija
Infrastrukturno, Grad Derventa podržava razvoj primarne poljoprivrede poboljšanjem puteva do seoskih gazdinstava i izgradnjom objekata (plastenici, skladišta) kroz zajedničke projekte. Kvalitet stočne infrastrukture podižu lokalne veterinarske službe – AD „Veterinarska stanica Derventa“ i dvije privatne veterinarske ambulante (Đokić i Tatić) pokrivaju cijelo područje Dervente, pružajući zdravstvenu zaštitu stoke i savetodavne usluge za stočare derventa.ba. Poljoprivrednici nabavljaju mehanizaciju uz državne subvencije. Na primjer, entitetski program subvencionisao je 60% troška za kupovinu beloruskih traktora krajem 2024 derventa.ba. Upotreba moderne tehnologije (navodnjavanja, mehanizacije) i dalje je u porastu zahvaljujući ovim podsticajima.
Tržište i plasman proizvoda
Poljoprivredni proizvodi Dervente plasiraju se prvenstveno na lokalne i entitetske pijace i tržnice, kao i putem direktnih otkupa prerađivača. Većina svežeg povrća i voća koristi se na domaćem tržištu i za vlastitu potrošnju. Pčelarski proizvodi (med, vosak) plasiraju se lokalno i u susjedne opštine. Značajan dio proizvodnje mesa (peradi i tovnih bikova) izvozi se van BiH – proizvođači peradi iz Dervente sarađuju i sa firmama u regionu pod ugovorenom proizvodnjom, omogućavajući stabilan izvoz i širu distribuciju derventa.ba. Domaći prerađivači iz RS i BiH (prije svega mljekare) preuzimaju velike količine lokalnih sirovina, što osigurava plasman za proizvođače u ovoj opštini.
Edukacija i savjetodavne usluge
Na području Dervente radi Stručna i tehnička škola u okviru koje učenici mogu pohađati u odjeljenjima poljoprivreda i prerada hrane (poljoprivredni i veterinarski tehničar)(vidjeti tačan naziv). Poljoprivrednici imaju podršku kroz entitetske institucije: Ministarstvo poljoprivrede RS (Resor za pružanje stručnih usluga u poljoprivredi). Veterinarske službe (javne i privatne) takođe pružaju edukativnu podršku stočarima. Od udruženja najveću snagu imaju dva udruženja pčelara: Udruženje pčelara LIPA i Udruženje pčelara ZLATNA PČELA.
Tabelarni prikaz ključnih pokazatelja:
Godina | Broj poljoprivrednih preduzeća (upravna statistika) | Broj zaposlenih u poljoprivredi (31.12.) |
2021 | 13 derventa.ba | 114 derventa.ba |
2022 | 124 derventa.ba | |
2023 | 128 derventa.ba | |
2024 | 131 derventa.ba |
Izvori podataka su Agencija za agrarna plaćanja (APIF), Republički zavod za statistiku RS, Ministarstvo poljoprivrede RS i lokalna uprava Derventeinvestin.derventa.b aderventa.ba derventa.ba derventa.ba. Podaci su ažurirani na osnovu službenih izvora do 2024. godine.
RATARSTVO
Najveće poljoprivredne površine na području opštine zauzima ratarska proizvodnja i to najviše žitarice, pa krmno bilje, uljarice, a u manjem procentu ljekovito i industrijsko bilje. Ukupna površina pod ratarsko – povrtlarskim usjevima je 15.280 ha, žitarice zauzimaju oko11.430 ha, od toga se pod kukuruzom nalazi oko 7.000 ha, pšenicom 2.330 ha, a 2.100 ha pod ostalim žitaricama (zob, ječam, tritikale), pod uljaricama (soja , suncokret i uljana repica) se nalazi oko 700 ha, pod stočnim krmnim biljem oko 2.300 ha.
U posljednjih nekoliko godina dolazi do povećanja površina pod uljaricama, djetelinama, vještačkim livadama i kukuruza za silažu u odnosu na površine pod žitaricama. Na području opštine postoji doradni centar pri AD „Poljoprivrednik“, kapaciteta 3 tone/sat. U protekloj godini je dorađeno 1.278 tona žitarica (pšenice, raži i ječma) i u ovoj godini se očekuje povećanje proizvodnje.
Povrtlarska proizvodnja iz godine u godinu se povećava i sve više zauzima obradivo zemljište. Najviše je zastupljen krompir, pasulj, paprika, paradajz . Pod povrćem se zasije oko 850 ha. Posebno treba istaći proizvodnju povrća u zatvorenom prostoru (plastenici) čije se površine i objekti svake godine povećavaju. Prednost ove proizvodnje je u kvalitetnijim proizvodima, proizvodnja se odvija u toku cijele godine i količinski je veća po jedinici površine.
Klimatski uslovi omogućuju intenzivnu proizvodnju voća na području opštine Derventa ali je ona uglavnom usmjerena na proizvodnju koja služi za zadovoljenje vlastitih potreba domaćinstva. Najviše je površina pod šljivom, zatim jabukom, kruškom,višnjom. S obzirom na činjenicu da su to uglavnom stariji voćnjaci gdje je izostala primjena tehnoloških mjera i zaštite, potrebno je prilikom zasnivanja mladih zasada pristupiti provođenju savremene tehnologije gajenja, koristeći kvalitetan sadni materijal, uz neophodnu stručnu pomoć. U posljednjih nekoliko godina na području opštine je zasađeno oko 50 ha novih zasada jabuke, šljive i kruške i oko 6 ha plantažnih zasada vinograda. Potrebno je i dalje stimulisati proizvođače kroz podsticajna sredstva da se opredjeljuju za sadnju plantažnih zasada s ciljem intenziviranja voćarske proizvodnje. Na području opštine djeluje udruženje proizvođača i prerađivača voća „Voćar“.
STOČARSTVO
Stočarstvo spada među najznačajnije faktore razvoja poljoprivredne proizvodnje .Na području opštine postoji tendencija ubrzanog kvalitativnog i kvantitativnog rasta stočnog fonda .Zaštitom stočnog fonda na području opštine bave se AD „Veterinarska stanica“, te privatne veterinarske ambulante „Jelisić“, „Jelić“ i „Tatić“ koji teritorijalno pokrivaju cijelo područje opštine Derventa. Po ekonomskom značaju govedarstvo zauzima prvo mjesto, a proizvodnja mlijeka dobija sve veći značaj sa oko 4.500 komada muznih krava i trenutnim otkupom svježeg mlijeka od oko 6 miliona litara godišnje. Najveći otkupljivač mlijeka na području opštine je „Mlijeko-produkt“ iz Kozarske Dubice. Najzastupljenije je goveče u tipu simentalca ,oko 80 posto, te crveni i crni holštajn i ostala ukrštena grla.
Svinjogojstvo je grana za koju se proizvođači teže odlučuju najviše zbog nedostatka obrtnih sredstava za nabavku kvalitetnog rasnog sastava, gubitka tržišta i zbog manje potražnje svinjskog mesa. Svinjogojska proizvodnja služi uglavnom za zadovoljenje vlastitih potreba , a samo se mali broj plasira na tržište. Na području opštine ima oko 14.000 svinja u fazi reprodukcije i podmlatka.
Peradarstvo zauzima značajno mjesto u stočarstvu i na području opštine ne samo zbog instalisanih objekata nego i zbog povećane potražnje za mesom peradi. Na području opštine ima preko 60 objekata za tov pilića kapaciteta sa oko 420.000 komada pilića u jednom turnusu i sa proizvodnjom preko pet hiljada tona mesa na godišnjem nivou. Ova proizvodnja je poprimila sve principe savremene proizvodnje zahvaljujući naučnim i tehnološkim dostignućima u oblasti genetike, ishrane i fiziologije živine. Proizvođači živinskog mesa svoje proizvode plasiraju ne samo na tržište BiH već i izvan granica, a sve se više odlučuju na ugovorenu proizvodnju iz razloga sigurnog otkupa.
Ovčarstvo je na području opštine nedovoljno zastupljeno i ekstenzivnog je karaktera iako ima sve uslove da se ubrzano razvija upravo zbog manjih investicionih ulaganja i veće potražnje za ovčijim mesom. Razvojem ove grane stočarstva iskoristile bi se velike neobrađene poljoprivredne površine na području opštine.
Pčelarstvo doživljava svoju revitalizaciju na području opštine koje pruža idealne uslove za razvoj ove grane. Na ubrzan razvoj pčelarstva uticala je i teška ekonomska situacija i nezaposlenost pa se mnogi u potrazi za izvorima egzistencije okreću pčelarstvu. Na području opštine ima oko deset hiljada košnica pčelinjih društava, sa godišnjom proizvodnjom od cca 150 tona meda.
Ribarstvo je jedna od najprofitabilnijih poljoprivrednih grana. Uzgoj ribe i proizvodnja ribljeg mesa je višestruko jeftinija nego proizvodnja mesa u stočarstvu. Na području opštine postoje dobri uslovi za razvoj ove grane zbog toga što postoje površine zemljišta koje imaju visok nivo podzemnih voda koje bi se mogle iskoristiti za izgradnju ribnjaka. Procjene su da je na području opštine oko 10 ha površina pod ribnjacima.